Op deze pagina
Inhoudsopgave

Elke behandeling begint met een goede uitleg van wat er aan de hand is en hoe een behandeling daarop kan aangrijpen. Zeker bij de dwangstoornis is dat van belang, omdat daarbij vaak mechanismen een rol spelen die ervoor zorgen dat de klachten in de loop van de tijd verergeren. Goede psycho-educatie is een voorwaarde voor het slagen van een behandeling met cognitieve gedragstherapie.

Het belang van psycho-educatie

Het is begrijpelijk dat de eerste neiging van de patiënt is om de obsessieve onrust weg te nemen met dwanghandelingen. Dat brengt immers vermindering van de spanning, ook al is het maar even. Op den duur wordt de dwang er juist erger door, omdat de overgevoeligheid voor de kleine onvolkomenheid nog verder toeneemt. Bij een dwangstoornis moet iemand het niet zoeken in meer (tijdelijke) rust, maar in het beter verdragen van de onrust. Op den duur neemt die onrust dan blijvend af.

Om weerstand te kunnen bieden aan dwang is goede uitleg belangrijk. Metaforen kunnen hierbij een nuttige rol spelen. Zo kun je het verdragen van de onrust vergelijken met doorkomen in koud water. Eerst is het even heel naar, maar daarna ben je er doorheen en deert het je niet meer. Je kunt dwang niet bestrijden met dwang. Door goede uitleg moet je iemand motiveren om zélf de onrust toe te laten. Dat kan alleen als de persoon begrijpt waarom dat moet en wat het hem of haar kan opleveren en waarom. Er wordt in een gedragstherapie veel gevraagd van een patiënt. Deze moet immers tegen de natuurlijke neiging ingaan om de onrust weg te nemen. In plaats daarvan moet iemand de onrust juist verdragen of zelfs opzoeken. Dat gaat aanvankelijk gepaard met spanning en onbehagen, soms tot heftige angst toe. Maar na verloop van tijd neemt deze spanning af. Op deze manier wordt iemand minder gevoelig voor de obsessie. Het is belangrijk dat de patiënt goed begrijpt waarom het nodig is eerst door deze zure appel heen te bijten.

Psycho-educatie over de oorzaak van OCD is ook nodig. We weten dat erfelijke gevoeligheid een belangrijke rol speelt bij het krijgen van een dwangstoornis, maar ook biologische en psychologische factoren uit de omgeving spelen een rol. We weten alleen nog niet goed om welke factoren het precies gaat. We weten wel dat het zoeken daarnaar weinig zin heeft. Ook als gebeurtenissen in het verleden bijgedragen hebben aan het ontstaan van de dwang, leidt het verwerken van deze gebeurtenissen niet tot een vermindering van de klachten. 

Er is nog een reden waarom goede psycho-educatie belangrijk is. Mensen schamen zich vaak erg voor hun dwangstoornis. Uitleg kan de schaamte verminderen. Dat is op zich al waardevol, maar kan er tevens toe leiden dat de lading van obsessies af gaat en het gemakkelijker wordt de obsessies minder serieus te nemen. Praten over de dwang is in zekere zin al een vorm van exposure; je stelt je bloot aan dingen die heel beangstigend of anderszins onaangenaam zijn. Verder is goede uitleg belangrijk voor het gevoel van eigenwaarde. Het is net stom ván je, maar vóór je. Iemand moet als het ware dat wat de dwang laat denken en doen loskoppelen van het gevoel van eigenwaarde. 

De behandelaar kan psycho-educatie geven, maar deze kan ook verwijzen naar informatiebronnen zoals deze website en boeken. Contact met lotgenoten kan behulpzaam zijn bij het beter begrijpen van OCD.

Psycho-educatie cursus

De psycho-educatiecursus geeft uitgebreid inzicht in de voorlichting aan mensen met dwang en hun familieleden. De cursus bestaat uit zeven bijeenkomsten. Tekstmodules voor cursisten en powerpoints die bij de cursus horen kun je hier downloaden.

De cursus psycho-educatie is ontwikkeld door TOP GGZ afdeling Angst en Dwang van GGZinGeest te Amsterdam en tot stand gekomen met steun van het Fonds Psychische Gezondheid.