Op deze pagina
Inhoudsopgave

Wat is OCD?

OCD is de internationale afkorting van Obsessive Compulsive Disorder. In het Nederlands: Obsessieve Compulsieve Stoornis (OCS) of dwangstoornis.

Als je OCD hebt

  • ervaar je overmatige angst en/of onrust
  • doe of denk je dingen om de angst en/of onrust tegen te gaan
  • doe of denk je dingen soms meerdere keren tot het goed voelt
  • kun je last hebben van ongewenste nare gedachten

Obsessieve onrust kan gaan over allerlei onderwerpen. De dwangstoornis kent dan ook zoveel verschijningsvormen dat de indruk kan ontstaan dat je alles wel OCD kunt noemen. Dat is zeker niet het geval. Het is pas van een aandoening als je ook problemen hebt met functioneren en/of welbevinden.

De oorzaak van OCD is niet bekend. Zowel erfelijkheid als dat wat je meemaakt kan een rol spelen bij het ontwikkelen van een dwangstoornis.

OCD gaat meestal niet vanzelf over. Behandeling helpt de vicieuze cirkel van obsessies en compulsies te doorbreken. De behandeling van OCD bestaat meestal uit cognitieve gedragstherapie en/of het gebruik van medicijnen.

Obsessies

Je voelt steeds een dreiging, hebt het gevoel dat iets niet perfect of in orde is of hebt continu last van ongewenste gedachten. Deze belevingen kun je niet loslaten. Dat zijn dwanggedachten of obsessies. De angst of de onrust die je voelt kan over allerlei onderwerpen gaan.

Compulsies

Deze angst of onrust probeer je tegen te gaan door dingen weer in orde te maken of mogelijke rampen te voorkomen. Dat zijn dwanghandelingen of compulsies. Dat goed of veilig maken doe je bijvoorbeeld door recht te zetten, te controleren, schoon te maken, te ordenen of in gedachten te neutraliseren. Het kunnen dus uiterlijk zichtbare handelingen zijn, maar ook dingen zijn die je alleen denkt. Je moet dan bijvoorbeeld uitkomen op een bepaald getal, tegengedachten denken of in gedachten dat wat is gezegd of gebeurd steeds herhalen.

Vijf vormen van OCD

Bij OCD zijn er altijd dwanggedachten en dwanghandelingen, maar geen dwangstoornis is hetzelfde. Er zijn veel verschillende uitingsvormen van OCD. OCDnet omschrijft vijf hoofdgroepen. Het kan best zo zijn dat je herkenning vindt in meerdere omschrijvingen.

Controle OCD

Bij controle OCD of controledwang ben je bang fouten te maken met grote gevolgen. Voorbeelden zijn het veroorzaken van brand en ontploffingen door het gebruik van gas en elektra, inbraak door het niet goed afsluiten van ramen en deuren, het veroorzaken van een ongeluk met de auto of financiële schade door het niet goed invullen van cheques of bijhouden van de administratie. Met dwanghandelingen probeer je de onzekerheid en angst te verminderen. Je moet de gevreesde gebeurtenissen voorkomen. Vaak vermijd je situaties. Je kookt bijvoorbeeld niet op gas, zet geen verwarming aan of rijdt geen auto.
Lees meer over Controle OCD

Nare voorstellingen OCD

Je hebt last van obsessieve gedachten over dingen die je beslist niet wilt doen, vaak met een seksuele, religieuze of agressieve inhoud. Deze gedachten noem je ook wel intrusies. Als dwanghandeling zoek je eindeloos op internet en ga je voortdurend na wat je hebt gedacht of gezegd. Je moet steeds bidden, neutraliserende gedachten denken of walging voelen.
Lees meer over Nare voorstellingen OCD

Smetvrees

Bij smetvrees, ook wel wasdwang, heb je angst voor vuil, ziektekiemen, chemische middelen, straling, urine of andere uitscheidingsproducten van het menselijk lichaam. Soms voel je meer walging dan angst. Om deze angst of walging te verminderen voer je was- en schoonmaakrituelen uit en ga je dingen vermijden. Contact met anderen kan een probleem zijn. Je durft bijvoorbeeld geen hand te geven en geen bezoek thuis te ontvangen. Als dat wel gebeurd is moet je schoonmaken en ontsmetten. Aan smetvrees liggen uiteenlopende obsessies ten grondslag. De één is bang iemand anders te besmetten of te vergiftigen, de ander maakt de hele dag schoon uit angst zelf besmet te raken. Soms is er geen duidelijke angst voor besmetting, maar walg je van iets zonder reden of voel je je vies. Dan moet je schoonmaken, omkleden, anderszins reinigen zodat het weer in orde raakt of goed voelt.
Lees meer over Smetvrees

Tel- symmetrie- en ordedwang

Bij tel-, symmetrie- en ordedwang staan niet de dwanggedachten, maar de dwanghandelingen voorop. De onrust is vaker onbestemd dan angstig van aard: het voelt gewoon niet goed (Not Just Right Feelings) of niet compleet (Feelings of Incompleteness). Daarom moet je dwangmatig dingen in orde, heel of volledig maken. De dwanghandelingen voelen meestal doelloos en zinloos. Not Just Right Feelings kun je ook ervaren als de OCD voor jou te maken heeft met je lichaam. Je lichaam zelf voelt niet in orde of je bent je steeds bewust van gewone processen in je lichaam waar je normaal gesproken niet bij stil staat, zoals slikken of ademen. Er kan van alles aan of in het lijf zijn dat niet goed voelt of waarvan je je overmatig bewust bent. Body Focussed Obsessions worden ook wel Sensomotorsiche OCD, Somatische Obsessies of Hyper Awareness genoemd.
Lees meer over Tel- symmetrie- en ordedwang

Verzamel OCD

Als je last hebt van verzamel OCD, ook wel hoarding, durf je geen spullen weg te gooien. Vaak ben je bang iets belangrijks weg te doen. Verzameldwang kan ook betekenen dat je alles wilt bewaren, omdat je er zelf wel waarde aan hecht. In een extreme situatie verzamel je zoveel spullen dat het hele huis vol gestapeld is met kranten, afval, spullen die op straat gevonden zijn, verpakkingsmateriaal, kleding, schoenen, gebruiksvoorwerpen of huisraad.
Lees meer over Verzamel OCD

Specifieke vormen van OCD

OCD kan zich toespitsen op heel specifieke levensgebieden. Je kunt je bijvoorbeeld dwangmatig afvragen of je wel echt van je partner houdt. Of je hebt plotseling nare gedachten over je eigen kinderen. Een aantal veel voorkomende specifieke verschijningsvormen van dwang vind je hieronder.

Bevestigings OCD
Obsessief vragen om bevestiging of geruststelling
Lees meer over Bevestigings OCD
Elastiekdwang
Uit de knoop moeten blijven alsof je vastzit aan een draad
Lees meer over Elastiekdwang
Existentiële OCD
Dwangmatig nadenken over existentiële thema's
Lees meer over Existentiële OCD
False Memory Obsessions
Je eigen gedrag achteraf in twijfel trekken
Lees meer over False Memory Obsessions
Fear Of Missing Out
De angst om iets belangrijks te missen
Lees meer over Fear Of Missing Out
Harm OCD
Obsessieve angst om anderen iets aan te doen
Lees meer over Harm OCD
Hit and run OCD
Angst om iemand aan te rijden
Lees meer over Hit and run OCD
Imposter OCD
Angst om een bedrieger te zijn
Lees meer over Imposter OCD
Morele Smetvrees
Overmatig moreel besef en streven naar morele perfectie
Lees meer over Morele Smetvrees
Not Just Right OCD
Het moet, anders voelt het niet goed
Lees meer over Not Just Right OCD
Perinatale OCD
Dwang rondom zwangerschap en geboorte
Lees meer over Perinatale OCD
Relatie OCD
Dwangmatige twijfel aan je relatie
Lees meer over Relatie OCD
Seksuele Oriëntatie OCD
Obsessieve twijfel aan je seksuele geaardheid
Lees meer over Seksuele Oriëntatie OCD
Somatische Obsessies
Een overmatig kwellend bewustzijn van lichamelijke verschijnselen die normaliter onbewust verlopen.
Lees meer over Somatische Obsessies
Transformatie OCD
Angst om tegen je zin te veranderen in iets of iemand
Lees meer over Transformatie OCD
Verantwoordelijkheids OCD
Obsessieve twijfel aan je eigen handelen
Lees meer over Verantwoordelijkheids OCD
Volledigheids OCD
Allergie voor onvolledigheid
Lees meer over Volledigheids OCD

Stoornissen uit het spectrum

Obsessieve Compulsieve Spectrumstoornissen (OCSS) zijn aan OCD verwante stoornissen.

Body Dysmorphic Disorder
Obsessieve twijfel aan je eigen uiterlijk
Lees meer over Body Dysmorphic Disorder
Body Focused Repetitive Behaviour
Overdreven lichaamsverzorging
Lees meer over Body Focused Repetitive Behaviour
Olfactory Reference Syndroom
Angst om onaangename lichaamsgeur te verspreiden
Lees meer over Olfactory Reference Syndroom
Skin-picking
Tot bloedens toe krabben en pulken aan je huid
Lees meer over Skin-picking
Trichotillomanie
Het uittrekken van je eigen lichaamshaar
Lees meer over Trichotillomanie

Overeenkomstige stoornissen

Sommige stoornissen hebben overeenkomsten met OCD.

Angststoornissen
Sociale angst, paniekstoornis, specifieke fobie, gegeneraliseerde angststoornis, PTSS
Lees meer over Angststoornissen
Anorexia Nervosa
Magerzucht, vetvrees, ingebeelde dikheid
Lees meer over Anorexia Nervosa
Hypochondrie
Angst om een ernstige ziekte te hebben
Lees meer over Hypochondrie
OCPS
Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis
Lees meer over OCPS
Orthorexia Nervosa
Obsessief bezig zijn met gezond eten
Lees meer over Orthorexia Nervosa
Syndroom van Gilles de la Tourette
Neuro-psychiatrische aandoening
Lees meer over Syndroom van Gilles de la Tourette
Ticstoornis
Ongewild bewegingen of geluiden maken
Lees meer over Ticstoornis