Als je jeuk hebt, wil je krabben. Jeuken is een sensatie en die wil je wegnemen met gedrag. Wat nu als je de hele dag jeuk hebt, maar je hebt de juiste zalf nog niet gevonden en weet ook niet waar de jeuk vandaan komt? Aanhoudende jeuk is ondraaglijk. Je kunt dan honderd keer zeggen dat je niet dood gaat van jeuk, maar dan voelt het nog steeds niet goed.
Ik krijg jeuk als er een glas op de ‘verkeerde’ plek staat, als ik een mee-eter zie, als ik een losse haar tegenkom, als een geschreven letter te groot of te klein is, als er iemand scheef op zijn stoel zit, als een boek in de boekenkast niet recht staat, als ik een druppel water ‘verspil’, als de batterij van mijn telefoon uit het stopcontact moet, terwijl hij nog niet 100% is opgeladen etc.
De hele dag heb ik als het ware innerlijke jeuk over allerlei zaken. Ik wil dan gedragsmatig iets doen, ook al helpt het niet. Niets doen en het het-is-niet-goed-gevoel voelen is zo moeilijk.
Doen
Ik weet dat het geen zin heeft om tegen het puntje van mijn neus te duwen. Mijn neus wordt daar niet symmetrischer van, maar als ik dat ‘scheve’ puntje zie, wil ik gewoon iets doen. Ik weet dat ik niet meteen ongezond bent, als ik één dag per jaar geen fruit eet, maar ik verdraag het gevoel niet om ongezond te zijn. Die onrust neem ik weg met een extra portie fruit. Ik weet dat ik geen allesomvattende, prachtige samenvatting hoef te maken om een vak te halen, maar ik verdraag een imperfecte samenvatting gewoon niet. Ik weet dat mijn leven niet verandert door een moedervlek af te knippen. Ik wil gewoon krabben, en hard! Desnoods tot bloedens doe.
Iemand met een eetstoornis wil overgeven, iemand met een leeg gevoel wil zichzelf lichamelijk pijn doen, iemand met een verslaving wil een verdovingsmiddel, iemand die afhankelijk is wil bevestiging krijgen, iemand met sociale angst wil zich terugtrekken etc.
Die personen weten allemaal heel goed wat wel en niet goed voor een mens is, maar sommige gevoelens zijn moeilijk te verdragen. Soms wil je even niet voelen dat je niet goed genoeg denkt te zijn. Op de korte termijn leidt dat niet zelden tot zelfdestructief gedrag.
Gewoon niet doen
De kunst is om onzekerheid en andere nare gevoelens te leren verdragen en niet te krabben, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ik ben al lang in therapie en zet me altijd in met alle energie die ik heb.
Veel mensen begrijpen soms niet dat therapie een proces is, tijd kost en helaas ook vaak niet slaagt. Soms lijkt het alsof ze denken dat je niet hard werkt, omdat ze niets zien. Steun en begrip zouden behulpzamer zijn. Daar streef ik voor, als ambassadeur van Fonds Psychische Gezondheid. Het is niet zo gemakkelijk als ‘gewoon niet doen’. Het versterkt alleen maar het gevoel dat ik niet goed bezig ben. Als je meerdere problemen hebt, wordt het ene probleem helaas vaak groter als het andere slinkt.
Zo kan ik me niet afsluiten voor emoties van andere mensen, voor hun tics, voor dierenleed, voor geluiden en dergelijke. Als kind en nog meer als puber had ik al veel irritaties. Alles kwam binnen. Iedere afwijking, hoe klein ook, was een prikkel. Die moest ik gladstrijken of vermijden. Alles beter dan onrust. De prikkels bleven echter komen en perfectie koste alleen maar meer energie. Het niet-goed-gevoel bleef en voldoening bleef uit.
Het ultieme nut
Ik ben nu jaren verder. Soms kan ik niet slapen. Dan pieker ik maar over wat ik niet goed gedaan heb die dag. Dan loop ik gesprekken of mails na en bedenk me hoe ik iets beter had kunnen verwoorden. Ik bedenk wat ik in het huishouden had moeten doen, maar waar ik niet toe kwam. Ik heb spijt van wat ik gegeten heb. Ik voel me schuldig omdat ik mijn chinchilla’s niet genoeg aandacht heb gegeven etc.
Soms helpt harde muziek om de gedachten even de kop in te drukken. Muziek leidt af en kan ook troosten. Soms komen de gedachten boven de muziek uit. Dan kruip ik, zoals nu, achter de laptop en ga ik schrijven. Als vervelende gedachten alleen in mijn hoofd zitten, lijken ze nog intenser te worden. Het moet er dan uit. Woelen in bed is ook niet fijn. Dan ga ik liever iets ‘nuttigs’ doen. Het ultieme nut voor mij is eigenlijk rust nemen, maar ik weet niet hoe en stiekem is stilte ook mijn grootste angst. Rust is de ultieme trigger voor het-niet-goed-genoeg-en-nutteloos-zijn.
Bezzzuiniging
Er is altijd wel iets waar ik niet tevreden over ben en dat is het probleem. Dat is onverdraaglijker dan een schilderij dat scheef hangt, een supermarktaanbieding missen of een roze onderbroek in combinatie met een zwarte BH. Ik wil er veel aan doen om door de dwang heen te breken en de onrust te verdragen, maar ik wil ook verder kijken dan gedrag en cognitie. Ik wil het krabben kunnen laten, maar ik wil ook een minder jeukend en hypersensitief brein.
Een multidisciplinaire aanpak, die ook op de persoon gericht is, zou fijn zijn. De huidige bezuiniging in de zorg laat dat helaas niet toe. Dat wordt verdragen in het kwadraat. Eén mug kan ik aan, maar tien niet. Ik heb immers maar twee handen om te krabben aan de muggenbulten. Ik wil geen ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ van muggen, maar ZZZZZZZZZZZZZZZZ van slapen. Nu graag!
Photo credit: Matti Mattila via photopin (license) – adaptation
Reactie Menno Oosterhoff
Mandy beschrijft een categorie obsessies waarbij de onrust meer onbestemd van aard is i.p.v. angstig. In het Engels worden deze obsessies Just Right OCD genoemd. Lees hierover meer in het artikel Just Right OCD Symptomen.
Dit bericht heeft 8 reacties
Mooi blog, Wendy. Je maakt het heel aanschouwelijk. Wel de andere kant op kijken als je mij tegenkomt, met al die tics van mij 😉
Nee hoor, respect gaat voor 😉 En als iemand geen tics heeft, heeft hij wel een puist of iets anders wat mijn aandacht trekt :p
Dag Mandy,
Je beschrijf het zo goed dat ik het bijna kon voelen, die jeuk die jij bedoelt. Terwijl ik zelf helemaal geen dwangproblemen heb! Toch moest ik er afgelopen dagen vaak aan denken. Als ik iets scheef zag staan of toen ik mijn sok binnenste buiten aan deed. Normaal zie ik zoiets niet eens en dan nog, ben ik gewoon te lui en slonzig om hem om te draaien haha. Maar ik moest nu aan jou denken en ineens voelde ik jeuk! Het was natuurlijk niet mijn “eigen” jeuk, maar empathische jeuk. Toch kon ik daardoor ineens wat beter voorstellen hoe het voor jou voelt.
Wat ik daarna meteen merkte, was toch ook een beetje een gevoel van mineur. Want ineens besefte ik hoe vervelend het is als je dan ook nog soms te horen krijgt dat je “het gewoon niet moet doen”. Van buiten lijkt het misschien zo klein, zo onbelangrijk. Maar van binnen voelt het zo belangrijk, zo overheersend, onweerstaanbaar bijna!
Ik vind het dus fantastisch dat je je inzet voor meer begrip, eigenlijk ook in de volle breedte: therapie is een proces, steun zou meer helpen dan kritische verwachtingen dat iemand het allemaal maar meteen moet kunnen, en al helemaal als “je het toch weet”.
In de tussentijd zijn er gelukkig lotgenoten van wie je support krijgt en misschien ook soms eens uit onverwachte hoek, iemand die ineens in een vlaag van identificatie denkt te voelen wat je voelt. Die dat gelukkig weer van zich af kan schudden maar daardoor beseft dat jij en anderen dat niet zomaar kunnen! En daar knetterhard voor moeten werken.
Dank je wel voor je mooie blog en je openheid Mandy!
Dankjewel Iriza, voor je empathische jeuk: hartverwarmend!
Hai Mandy.
Goed en duidelijk verhaal. Voor mij ook heel herkenbaar. Weet soms ook niet waar ik het zoeken moeten door het gevoel van ongenoegen.
Mis het welzijn gevoel. Ben ook al jaren onder behandeling, met af en toe een onderbreking.
Suïcide poging gedaan,al was het voor mij geen poging,dacht echt dag het afgelopen zou zijn.
Werd ik wakker in het ziekenhuis! Nu opnieuw die keus te maken is 10 x moeilijker! Juist omdat er ook lieve mensen om me heen zijn,die me liefhebben en steunen waar mogelijk,als ik het al Durf te vragen,want ook dat is een groot probleem.
Wat kun je ook vragen als je het zelf niet eens weet!
Het schrijven helpt mij wel een tijdje, tot een nieuwe ‘aanval’, zich aan dient. Het blijft maar doorgaan! Doodmoe wordt ik daarvan en ja ik wil dan ook maar een ding en dat is slapen maar dan wel graag zonder nachtmerries, want ook daar heb ik regelmatig mee te dealen. Tot zover voor nu.
Wens je sterkte in de strijd!
Gr een lotgenoot.
Hoi lotgenoot,
Lastig hè, zoveel verschillende problemen die allemaal aan elkaar linken. Ik hoop dat je de balans toch kunt vinden tussen draagkracht- en draaglast.
Ik ben hem ook nog altijd aan het zoeken. Inmiddels weet ik wel dat ik autisme heb en daarom weet ik nu waarom veel eerdere therapieën niet aansloegen. Nu bekijk ik alles met een andere blik en kan ik zoeken naar passendere hulp-begeleiding.
Geef de moed niet op, want ook jij hebt recht op welzijn 😉
Groetjes,
Mandy
Mag ik af en toe een blog van je op Yammer zetten?
Ik werk bij RIBW GO (jeugd) en yammer is ons “werk fb”. Professionals en cliënten kunnen hun ervaringen en belangen delen op deze site.
Je schrijft zo pakkend wat de onrust met je doet dat ik vind dat het goed is als de professionals binnen onze instelling meer ervaringsverhalen mogen lezen.
Hoi Hanneke,
Dankje voor je reactie.
Een verzameling met links naar oude blogs staan hier: http://veerkrachtfabriek.nl/site/profielen/mandy. Toen nog geschreven zonder dat ik wist dat ik pdd-nos heb. Vanaf nu schrijf ik met een ASS-bril.
Mail me anders even over wat je precies zoekt via: http://www.psychischegezondheid.nl/action/azitem/29/autisme.html?tab=7
Dan kijk ik even wat mogelijk is.
Groetjes,
Mandy