OCD doet zich voor op uiteenlopende soms heel specifieke levensgebieden. Het diagnostisch proces voor OCD vraagt van de behandelaar inzicht in onderliggende obsessies en fysieke en mentale compulsieve uitingen.
OCDnet laat verschillende indelingen zien. De indelingen zijn behulpzaam bij het anamnestisch uitvragen van de klachten.
Bij de anamnese houd je rekening met al dan niet reeds geclassificeerde comorbide aandoeningen en klachtenpatronen die overeenkomsten hebben met OCD.
Voor het bepalen van de ernst van de dwangklachten gebruik je meetinstrumenten.
Indelingen
Het indelen van de dwangstoornis kan op verschillende manieren. De indelingen zijn bedoeld om meer inzicht te krijgen in de dwangproblematiek. Dit inzicht biedt handvatten voor herkenning, begrip en behandeling.
Op basis van clusteranalyse
Dwangklachten zijn zeer divers, maar kunnen worden ingedeeld op basis van clusteranalyse. In wetenschappelijk onderzoek zijn vier tot zeven clusters gevonden, afhankelijk van de methode van het clusteren van de symptomen.
Naar obsessie
OCD is in te delen in angstige en niet angstig gekleurde onrust. Het is een misvatting dat dwang per definitie angstig van aard is. Hieronder lees je over de mogelijke aard van de onrust, welke gedachten angst en onrust veroorzaken en hoe iemand met dwang zich tot de gedachten verhoudt. Het begrijpen van de aard van de obsessie is een belangrijke stap richting herstel.
Naar compulsie
Een compulsie is er altijd op gericht onrust te verminderen. Dit kan een uiterlijke handeling zijn maar ook een innerlijke/mentale.
Anamnese
De aanwezigheid en de duur van dwangklachten worden anamnestisch uitgevraagd. Wanneer de dwangklachten al in de kindertijd ontstaan zijn (early onset) is er vaker sprake van een comorbide ticstoornis, ADHD en autisme en is er vaker sprake van een tel- en symmetriedwang. Ook zie je dwangklachten vaker bij jongens in de kindertijd ontstaan.
Belangrijk is dat bij dwang niet altijd sprake is van angst voor een nare gebeurtenis die moet worden voorkomen (Harm Avoidance-OCD). Er kan ook sprake zijn van een onbestemd gevoel, dat dingen moeten, omdat het anders niet in orde is, niet goed of onvolledig voelt (Not Just Right Feelings, Feelings of Incompleteness).
Als een intaker meer in detail wil weten welke dwangsymptomen er voorkomen bij een patiënt, kan hij de Y-BOCS checklist afnemen of laten invullen.
De ernst van de dwangklachten wordt bepaald met de Y-BOCS ernstlijst. Als een patiënt meer dan één uur per dag dwangklachten heeft, is er conform DSM-5 sprake van een classificatie OCD.
Speciële anamnese
Hoe vraag je OCD uit als de patiënt positief heeft geantwoord op de twee stamvragen van de algemene anamnese ? (Handboek psychiatrische onderzoek. Hengeveld MW e.a., Amsterdam, de Tijdstroom, 2019, pag. 34 en 35).
Comorbiditeit
OCD gaat vaak samen met andere klachten die om een aanvullende classificatie vragen.
Differentiële diagnose
Sommige klachtenpatronen hebben overeenkomsten met OCD, maar worden daarvan onderscheiden en anders benoemd. Er wordt wel gesproken van een OCD Spectrum. In de DSM-5 zijn de aandoeningen die formeel tot dit spectrum behoren opgenomen in de groep OCD en aanverwante stoornissen.
Meetinstrumenten
Voor klinische praktijk en onderzoek bruikbare diagnostische meetinstrumenten.
