Een noodkreet op internet. Een vrouw die gek wordt van haar slikdwang. ‘Kan ik niet gehypnotiseerd worden om er maar vanaf te komen?’, vraagt ze zich vertwijfeld af. Niet alleen de obsessie teistert haar brein, ook paniekaanvallen doen er nog een schepje bovenop. Ze is ten einde raad en vindt gelukkig een site over deze vorm van obsessie, waar ze lotgenoten ontmoet. Niet dat haar probleem daarmee is opgelost, maar ze is niet meer de enige die het heeft. Opgelucht is ze daarom wel: ‘Mijn arts zei dat ik de enige was…’
Terra incognita
Patiënten vinden nauwelijks iets over deze obsessie op internet en artsen en psychologen raadplegen tevergeefs boeken over de obsessieve compulsieve stoornis, omdat de sensorimotor obsession (SMO), ook wel body-focused obsession of hyperawareness genoemd, niet vermeld wordt. Zelfs in de recente DSM-5 kunnen we het niet vinden. Vrijwel de enige bron van informatie is het artikel ‘When automatic bodily processes become conscious: how to disengage from sensorimotor obsessions’. De auteur is David Keuler1, specialist in de behandeling van de obsessieve compulsieve stoornis aan het Behavior Therapy Center of Greater Washington. Hij stelt dat duizenden mensen lijden aan dezevergeten ziekte’. In mailcontact met hem geeft hij aan dat hij een artikel over dit onderwerp heeft geschreven omdat er formeel nog niets over de body-focused obsession bekend is. Hij pleit voor onderzoek naar deze aandoening, omdat `we op dit moment alleen maar over casuïstiek en anekdotisch bewijs beschikken’. Zelf past hij verschillende therapieën toe binnen de cognitief-gedragstherapeutische context.
Selectieve aandacht
Bij deze stoornis worden automatische lichaamsprocessen, zoals slikken, ademen, met het oog knipperen of oogcontact, bewust beleefd en kan men er niet van loskomen. De kern van de aandoening is de selectieve obsessieve aandacht die de patiënt heeft voor automatische lichaamsprocessen en delen van het lichaam, zoals slikken, ademen, met het oog knipperen, oogcontact, of fixatie op lichaamsdelen zoals vingers. In onderstaande tabel kunnen we een opsomming van de meest voorkomende sensorimotore obsessies lezen.
- Ademhaling
- Met het oog knipperen
- Slikken
- Mond- en tongbewegingen tijdens het praten
- Fixatie op de hartslag of hartritme, vooral vlak voor het slapen gaan
- Oogcontact zoeken
- Visuele afleidingen, zoals gefixeerd zijn op mouches volantes (zwevende vlekjes in het oog)
- Geobsedeerd zijn door lichaamsdelen, zoals vingers
Casuïstiek
‘Elke dag is ademen het eerste waar ik aan denk en het laatste voor ik ga slapen. Ik ben ondertussen totaal vergeten hoe het is om onbewust te ademen, snap niet hoe andere mensen dat doen. Ik ben extreem bang en geïrriteerd dat ik dit heb en ik zie geen uitweg meer’.
‘Ik heb last van bewust slikgedrag. Maar ook van bewust knipperen met de ogen en bewust ademhalen. Soms gaat het weer over’.
‘Het continu slikken gaat de hele dag door. Als ik afgeleid wordt zoals sporten of huishouden heb ik er minder of geen last van’.
‘Ik heb last van het knipperen met mijn ogen en een obsessie met mijn ademhaling. Eerst of ik niet te veel ademhaal en daarna de angst dat ik mijn ademhaling blokkeer’.
Raakvlakken met andere ziektes en therapieën
Hoewel de SMO lijkt ingebed in de obsessieve compulsieve stoornis en daarom ook wel sensorimotore OCD wordt genoemd, lijkt de sensorimotore obsessie niet beperkt te zijn tot de dwangstoornis, maar zijn er ook raakvlakken met tics, paniekstoornis, gegeneraliseerde angststoornis, hypochondrie (ziekteangststoornis) en Gilles de la Tourette. Ook heeft het veel overeenkomsten met de premonitory urges (aanvoelen dat er een tic aankomt) bij tics.
Keuler noemt een drietal therapieën, te weten psychoeducatie, exposure en responspreventie en mindfullness. Naar medicatie is vooralsnog geen onderzoek gedaan, maar gezien de ervaring van antipsychotica bij OCD mag verwacht worden dat antipsychotica eveneens effect zouden kunnen hebben op de body-focused obsessie.
Blogs over hyperawareness
Op de website dwang.eu heb ik eerder een paar blogs geschreven over de sensorimotore obsessie met de bedoeling om het ziektebeeld meer bekendheid te geven en om een indruk te krijgen hoeveel mensen last hebben van deze aandoening die met veel lijdensdruk gepaard gaat. Van zo’n 25 mensen heb ik bericht gekregen dat ze zich herkennen in de symptomen van de sensorimotore obsessie. De bedoeling daarvan is om inzicht te krijgen hoe vaak het voorkomt, maar vooral ook om te komen tot wetenschappelijk onderzoek. Dit artikel vervangt de eerdere blogs.
Herkenning en erkenning
Als mensen met een SMO hulp vragen, weten de behandelaars vaak ook niet wat er aan de hand is en wordt eerder gedacht aan aandoeningen zoals tics of een paniekstoornis, terwijl patiënten graag willen weten wat er aan de hand is. Herkenning en erkenning van hun klachten verandert niet de lijdensdruk, maar geeft wel opluchting. Herkenning van een ziektebeeld kan ook leiden tot wetenschappelijk onderzoek. Vooralsnog wordt er door degenen die de aandoening kennen, er vanuit gegaan dat SMO een vorm van de obsessieve stoornis is en de behandeling conform. Dus medicatie, cognitieve gedragstherapie, exposure en responspreventie, maar ook mindfulness wint terrein. Een behandeling is nooit specifiek onderzocht voor deze aandoening. Bovendien weten we ook niet wat de resultaten zijn van de gebruikelijke therapieën bij mensen met een SMO. Het is dus hard nodig dat er onderzoek naar wordt gedaan. Dus welke hoogleraar en/of promovendus staat op?
Photo credit: Upside down via photopin (license) – adaptation
- David J. Keuler When Automatic Bodily Processes Become Conscious: How to Disengage from “Sensorimotor Obsessions”. The Behavior Therapy Center of Greater Washington.
Dit bericht heeft 21 reacties
ik herken dit wel een beetje, heb soms dat ik opeens bewust wordt van mijn ademhaling en ga dan hyperventileren. heb het niet heel erg vaak en het gaat na een tijdje ook weer weg. wel merk ik bij het lezen van dit blog dat het wel getriggerd wordt door suggestie, werd me opeens bewust van slikken en knipperen terwijl ik dat nooit heb.
Dankjewel nou dat ik dit gelezen heb heb ik hier ook mijn hele leven last van.
Toch ben ik het niet helemaal eens met de beredenering van SMO. Mijn smo is niet iets wat hoort bij het lichaam, zoals knipperen of ademhalen. En toch wordt mijn vorm van dwang ook een smo genoemd. Het aanspannen van spieren over het hele lichaam en heel bewust zijn, dat je spieren in je lijf zich kunnen spannen en ontspannen. Ik weet dat ik het zelf doe en het dus geen “normale” beweging van het lichaam is zoals ademhalen.
Ook ik heb het al voor de tweede keer in 2 weken dat ik gefixeerd ben op mijn adem haling. Vorige keer was het na 1 dag weg, nu duurt het al meer als 2 dagen.
Wel een stresssituatie gehad en daarna begon het.
Wat kan ik nu doen om er snel vanaf te komen?
Beste Marina,
Ik zou kijken hoe het gaat als de stress weer weg is. Er is geen pasklare therapie en het is niet te voorspellen hoe lang het duurt. Heb je wel het idee dat het geen hyperventilatie is? Mocht het langer duren dan is het zinvol om de huisarts te raadplegen voor een eventuele verwijzing naar psycholoog of psychotherapeut.
groet,
Ik denk dit te herkennen bij mijn man. Hij heeft veel last van dwangmatig hoesten en snuffen. Hij geeft aan dan ook erg gefocust te zijn op zijn ademhaling waardoor hij last van maag en darmen krijgt. Soms is hij een hele nacht bezig met kuchen en snuffen en hoor ik wanhopige opmerkingen. Zelf probeer ik hem niet te Triggerfinger door zelf te hoesten of mijn neus op te halen maar ik vergeet dat wel eens en dan volgt daar direct zijn reactie op dat dus soms een hele nacht door kan gaan. Ik zou hem graag willen helpen maar heb geen idee hoe. Ook praat hij er liever niet over.
Vriendelijke groet,
Wilma
Beste Wilma,
Het lijkt me zeker nodig om via de huisarts hulp te zoeken (psychotherapeut, psychiater). Ik denk dat uw man er echt veel onder lijdt.
Jan van Ingen Schenau
Beste Wilma,
Uw man zal er echt onder lijden. Ik zou daarom via de huisarts hulp aanvragen (psychotherapeut, psychiater) zodat er weer hoop is.
Die eerste quote bij ‘casuïstiek’ is van mij. Ik zat heel diep toen, maar het kan beter worden. Je went aan de angst als het ware. Ik heb aanvaard dat ik niet meer zoals vroeger ga kunnen zijn, en dat hielp eigenlijk wel.
Het is een vicieuze cirkel, de angst voedt de obsessie en de obsessie voedt de angst. Wie er niet bang voor is, heeft het niet. Helaas is angst één van de sterkste instincten die de mens heeft…
Bert,
kan ik contact met u opnemen over de obsessieve dwang om aan ademhaling te denken? Ik heb dit nu 3 jaar na een traumatische relatie. (voordien was het ook niet makkelijk in mijn leven en veel angst gekend)
Ik heb verscheidene anti depressiva reeds geprobeerd, oftewel veel bijwerkingen en stop ik, ofwel niet werkzaam. Ben ook in behandeling bij psychotherapeut en lichaamstherapeut. Af en toe yoga. Maar net zoals u beschrijft, met opstaan en gaan slapen. De stressfactoren zijn uit mijn leven, maar toch blijf ik dit hebben.
Alvast bedankt voor uw antwoord,
mvg
Roxanne
mijn e-mail: roxannedebot17@gmail.com
Bert,
kan ik contact met u opnemen over de obsessieve dwang om aan ademhaling te denken? Ik heb dit nu 3 jaar na een traumatische relatie. (voordien was het ook niet makkelijk in mijn leven)
Ik heb verscheidene anti depressiva reeds geprobeerd, oftewel veel bijwerkingen en stop ik, ofwel niet werkzaam. Ben ook in behandeling bij psychotherapeut en lichaamstherapeut. Af en toe yoga. Maar net zoals jij, met opstaan en gaan slapen. De stressfactoren zijn uit mijn leven, maar toch blijf ik dit hebben.
Alvast bedankt voor uw antwoord,
mvg
Roxanne
Elke keer dat ik depressief werd, werd ademhalen een obsessie voor mij. Door Fluvoxamine ebte het weer heel langzaam weg. En dan praat ik wel over na maanden. Ook mijn moeder had dezelfde obsessie tijdens haar depressie. Lijkt dus genetisch te zijn. Inmiddels ben ik gelukkig weer vele jaren vrij van depressies én obsessies.
Hoi Jet, ik lees je verhaal en herken de klachten. Maar hoe ben jij eraf gekomen.
Heb hier last van sinds 2011, sinds gisteren dit artikel gevonden. Gebruik hier zelf 40 mg fluoxetine voor, wat voor mij de angst eruit haalt en daarmee de focus op ademhalen, knipperen etcetera.
Ik ben zo ontzettend opgelucht dat ik dit artikel heb gevonden. Na 2 jaar een ontregelde ademhaling en alle bijbehorende klachten zie ik eindelijk een artikel dat precies omschrijft wat ik mankeer… Zoals je in het artikel ook beschrijft, dat is een ontzettende opluchting. Onderstaande stukje, wat in het artikel staat, lijkt echt gewoon door mijzelf geschreven.
‘Elke dag is ademen het eerste waar ik aan denk en het laatste voor ik ga slapen. Ik ben ondertussen totaal vergeten hoe het is om onbewust te ademen, snap niet hoe andere mensen dat doen. Ik ben extreem bang en geïrriteerd dat ik dit heb en ik zie geen uitweg meer’.
Ik ben na het gebruik van drugs in het ziekenhuis terecht gekomen en heb daarna paniekaanvallen ontwikkeld. Vanuit daar is mijn ademhaling ontregeld en ben ik volledig verkeerd gaan ademen. Omdat ik weet dat dit het probleem is ben ik op een gegeven moment obsessief mijn ademhaling gaan checken en nu krijg ik mijn gedachten er nauwelijks vanaf. Dit geeft mij een hele lange waslijst aan lichamelijke klachten die de kwaliteit van mijn leven zeer negatief beïnvloeden en ook totaal in zijn greep hebben.
Ik weet dat ik dit alles in stand houdt door er continu aan te denken en dan vervolgens alles aan doe om er juist niet aan te denken. Ik wil er zó graag van af maar ik voel dat ik tegen ‘het verkeerde’ vecht.
Ik heb een hoop geprobeerd; medicijnen, psycholoog, acupunctuur en verschillende adem therapieën maar het lijkt alsof er gewoon niks over mijn échte probleem bekend is. Door dit artikel wordt dat ook bevestigd, echter geeft het mij ook eindelijk een naam en een soort rust dat ik niet de enige ben.
Gr Jim
Hallo Jimmy,
Ik herken me dus precies in wat je zegt! Kunnen we misschien contact opnemen?
Groeten,
Nien
Wat zou kunnen werken is ‘Emotional Freedom Technique (EFT). Dit verandert de lading die je bij een gebeurtenis of een handeling hebt. Kan me voorstellen dat dit in ieder geval afleiding biedt tijdens, maar ook op den duur minder een probleem zal zijn. Er zijn veel tutorials en stukken op internet beschikbaar en is makkelijk zelf toe te passen op elk moment van de dag. Succes!!
U kunt mij toevoegen aan de 25 mensen die gereageerd hebben op uw blogs. Ik lijd hier al 22 jaar aan. Slikken, ademhaling, knipperen van ogen, hartslag, niets gaat meer vanzelf. Door antipsychoticum Seroquel is de ziekte draaglijker geworden. Tevens slik ik clomipramine.
Hai annemiek, zou je mij willen mailen. Wil zo graag met iemand over praten die dit ook heeft
Ik heb al 6 maanden last van bewust ademen, heb soms paniek aanvallen omdat ik de hele tijd er op let maar het heel graag wil loslaten. Ook denk ik als ik er op let en niet goed adem ga flauwvallen. Dit houd de dwang in stand omdat ik bang ben dat er iets er gebeurd. Door deze dwang ga ik al 5 maanden niet naar school en lukken veel dingen niet. Ik slik lorazepam en setraline, ook ga ik naar een pshyoloog en psychiater. Hopelijk weet iemand hoe ik hier van af kom want me leven staat nu stil. Alvast bedankt
Nog 1 ding, ik ben 15 jaar en wat ik zei, ik kan niet veel doen. Ik ben erg bang en houd het moeilijk vol. Hopelijk weet iemand iets wat ik kan doen. Het zou me echt helpen.